Έχουμε Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας; ΟΧΙ!

Αν και μεγάλη συζήτηση γίνεται τα τελευταία χρόνια για την «εστίαση στον ασθενή», φαίνεται ότι αυτό ακριβώς είναι το σημείο στο οποίο πάσχει το σύστημα υγείας μας. Όσο για το έμψυχο υλικό του; Είναι «καμένο»! Από τις συνθήκες στις οποίες καλείται να λειτουργήσει και παρά τις αντίθετες δηλώσεις των πολιτικών περί επένδυσης στο ανθρώπινο δυναμικό. Μετά από δεκαετίες ανεκπλήρωτων προσδοκιών και παρά τα όσα θεσπίστηκαν το 1983, ο θεσμός του οικογενειακού ιατρού στην πραγματικότητα δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Αν και τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει κάποιες προσπάθειες για καινοτομίες, οι υπηρεσίες πρωτοβάθμιας περίθαλψης παραμένουν δαιδαλώδεις και κατακερματισμένες. Μήπως να μην απογοητευόμαστε; Γιατί και στο εξωτερικό, το ιδανικό σύστημα Π.Φ.Υ. ακόμη αναζητείται. Ωστόσο, η πρωτοβάθμια φροντίδα στη χώρα μας έχει χαρακτηριστεί ως η χειρότερη στην Ευρώπη.

Με μια απογοητευτική δήλωση-διαπίστωση ξεκίνησε την ομιλία της στο 11^ο Πανελλήνιο Συνέδριο για τη διοίκηση, τα οικονομικά και τις πολιτικές της υγείας 2015, με θέμα «H Π.Φ.Υ. στην Ελλάδα σήμερα» η κ. Σοφία Δημοπούλου, MSc, Συντονίστρια, Διευθύντρια, Κέντρο Υγείας Κασσάνδρειας Χαλκιδικής. Στην ερώτηση «Υπάρχει Π.Φ.Υ. στην Ελλάδα σήμερα;», απάντησε χωρίς δισταγμό «Όχι!». Και για να τεκμηριώσει την απάντησή της, διευκρίνισε ότι από τους τρεις βασικούς πυλώνες που απαρτίζουν την πρωτοβάθμια φροντίδα (πιο συγκεκριμένα: α) αγωγή-προαγωγή και άρα πρόληψη και προάσπιση της υγείας, β) διάγνωση, περίθαλψη και θεραπεία και γ) παρακολούθηση, αποκατάσταση και κοινωνική επανένταξη ή τελική φροντίδα), η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας (Π.Φ.Υ.) στην Ελλάδα περιλαμβάνει μόνο τον δεύτερο.

Η κ. Σ. Δημοπούλου παραδέχτηκε, ωστόσο, πως τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει κάποιες καινοτομίες, όπως η δημιουργία του Ε.Ο.Π.Υ.Υ. και η προσπάθεια ενοποίησης των ταμείων, η ηλεκτρονική συνταγογράφηση και το πρωτοβάθμιο εθνικό δίκτυο υγείας. Εστιάζοντας στο πρωτοβάθμιο εθνικό δίκτυο υγείας (Π.Ε.Δ.Υ.), εξήγησε τι αυτό περιλαμβάνει: τα Κέντρα Υγείας Αγροτικού Τύπου, τα Κέντρα Υγείας Αστικού Τύπου και τις πρώην Μονάδες Υγείας ΕΟΠΥΥ (πρώην ΙΚΑ). Επισήμανε, ωστόσο, και αυτά που δεν περιλαμβάνει: τα τακτικά εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων, τα ιδιωτικά ιατρεία και τα αναδυόμενα ιδιωτικά πολυϊατρεία, τα ιδιωτικά εργαστήρια, τα δημοτικά ιατρεία, τα επείγοντα εξωτερικά ιατρεία, το Ε.Κ.Α.Β. (την επείγουσα προνοσοκομειακή φροντίδα, το πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι», τις μονάδες ψυχικής υγείας, τα κέντρα φροντίδας μάνας και παιδιού κ.λπ. Οι υπηρεσίες αυτές ΔΕΝ έχουν καμία επίσημη διασύνδεση μεταξύ τους και δεν υπάρχει οργανωμένο σύστημα παραπομπών στη δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια περίθαλψη, καθώς και η αντίστοιχη αναφορά προς την πρωτοβάθμια.

Στη συνέχεια η κ. Σ. Δημοπούλου αναφέρθηκε στα προβλήματα υποχρηματοδότησης, τα προβλήματα υποστελέχωσης και τα οργανωτικά προβλήματα του Π.Ε.Δ.Υ. και έδωσε έμφαση στην απουσία του θεσμού του οικογενειακού ιατρού, της ομάδας υγείας, του συστήματος παραπομπής και του ιατρικού φακέλου. Συνέχισε σχολιάζοντας την ύπαρξη ή όχι καθολικής κάλυψης υγείας σε πρωτοβάθμιο επίπεδο, ελεύθερης πρόσβασης στη φαρμακευτική περίθαλψη και πρόσβασης στις παρακλίνιες εξετάσεις.

Στη συνέχεια, η κ. Ζωή Τσίμτσιου, Επιμελήτρια Α’ Γενικής Ιατρικής, MSc, PhD, Επιστημονικός Συνεργάτης Εργαστηρίου Υγιεινής, Ιατρική Σχολή, Α.Π.Θ., Κ.Υ.Α.Τ. Εύοσμου Θεσσαλονίκης, μας μετέφερε στην πραγματικότητα που ισχύει στο εξωτερικό, αναλύοντας το θέμα «Παραδείγματα συστημάτων Π.Φ.Υ. Τι γίνεται στο εξωτερικό;». Η κ. Ζ. Τσίμτσιου διευκρίνισε ότι και στο εξωτερικό, το ιδανικό μοντέλο οργάνωσης της Π.Φ.Υ. αναζητείται, καθώς το σύστημα υγείας κάθε χώρας αναπτύσσεται και εξελίσσεται, ακολουθώντας τις ιδιαίτερες κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές και πολιτισμικές συνθήκες.

Στο εξωτερικό παρατηρούνται, χονδρικά, τρία μοντέλα οργάνωσης, ανάλογα με το αν εξετάζεται το σύστημα παραπομπών, η σχέση εργασίας ή ο τρόπος αμοιβής.

Με βάση το σύστημα παραπομπών, διακρίνονται α) τα μοντέλα όπου το σύστημα παραπομπών ελέγχεται από την Π.Φ.Υ. (gatekeepers), στα οποία είναι κεντρικός ο ρόλος του γενικού ιατρού και στα οποία χρησιμοποιούνται συγκεκριμένες λίστες ασθενών (Μ. Βρετανία, Ολλανδία, Ιταλία, Ισπανία, Φιλανδία, Λιθουανία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία, Τσεχία) και β) τα μοντέλα στα οποία υπάρχει ελεύθερη επιλογή για πρόσβαση και σε γιατρούς άλλων ειδικοτήτων, ενώ παρέχονται κίνητρα στους ασθενείς για επιλογή αρχικά του γενικού ιατρού και ακολούθως παραπομπή, εάν κριθεί απαραίτητο (Γερμανία, Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία, Σουηδία, Πολωνία, Εσθονία).

Με βάση τη σχέση εργασίας, διακρίνονται α) τα μοντέλα που στηρίζονται αποκλειστικά σε συμβεβλημένους ιδιώτες γιατρούς (που ασκούν το έργο τους μεμονωμένα ή σε ομάδες) και β) οι δημόσιες δομές που λειτουργούν στα πλαίσια ενός δικτύου μονάδων παροχής υπηρεσιών υγείας.

Με βάση τον τρόπο αμοιβής, διακρίνονται τα εξής μοντέλα: α) αμοιβή ανά επίσκεψη/ιατρική πράξη (fee for service), β) αμοιβή κατά κεφαλή (capitation) και γ) μεικτό σύστημα.

Η κ. Ζ. Τσίμτσιου αναφέρθηκε στη συνέχεια στα οικονομικά κίνητρα που παρέχονται σε ορισμένες χώρες για την καλύτερη απόδοση στην Π.Φ.Υ., σχολιάζοντας ειδικά την περίπτωση της Μ. Βρετανίας, όπου η τακτική της επιβράβευσης των γενικών ιατρών για την επίτευξη στόχων οδήγησε σε εκπληκτική βελτίωση των υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας.

Τέλος, η κ. Ζ. Τσίμτσιου ανέφερε ορισμένες από τις μεταρρυθμιστικές τάσεις που παρατηρούνται στην Ευρώπη για τη βελτίωση του συντονισμού των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας: παρακίνηση ασθενών να εγγραφούν σε λίστες γενικών ιατρών, οργάνωση ιατρών σε ομαδικά ιατρεία και επένδυση σε ηλεκτρονικές δομές (ηλεκτρονικός φάκελος ασθενούς, ηλεκτρονικό σύστημα παραπομπών, διασύνδεση Π.Φ.Υ. με δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια φροντίδα).